Sóweczka (Glaucidium passerinum)

Identyfikacja: 

Najmniejsza sowa Europy, wielkości skowronka (15-19 cm). Rozpiętość skrzydeł: 32-39 cm, masa: 50-83 g. Bardzo mała sowa o zwartej budowie ciała i stosunkowo niewielkiej, spłaszczonej głowie. Upierzenie z wierzchu brązowe, biało nakrapiane, a od strony brzusznej białe z brązowymi podłużnymi pręgami. Na piersi i po bokach ciała brązowe poprzeczne prążki. Głowa brązowa z bardzo licznymi białymi plamkami, z tyłu jasny wzór tworzący „fałszywą twarz”. Szlara słabo zaznaczona, oczy żółte, osadzone blisko siebie i podkreślone wyraźnymi  białymi brwiami. Dziób żółty. Nogi krótkie, opierzone, zwykle prawie niewidoczne spod piór ciała. Krótki ogon z poprzecznymi białymi prążkami. Skrzydła krótkie i zaokrąglone; lot szybki, na dłuższych dystansach falisty. Nieznaczny dymorfizm płciowy przejawia się głównie w masie (samiec waży do 65 g, a samica powyżej tej wartości).

Zachowanie:

Gatunek o aktywności dziennej, przede wszystkim o świcie lub kilka godzin przed zmierzchem. Bytuje głównie w koronach drzew, gdzie pozostaje praktycznie niewidoczna. Często siada na szczytach drzew. W sezonie lęgowym może przebywać na niższej wysokości. Jest mało płochliwa. W pobliżu dziupli może zaatakować intruza. Podekscytowana wykonuje nerwowe ruchy ogonem.

Głos:

Głos terytorialny samca to jednostajny, wielokrotnie powtarzany (ok. 20 razy na minutę) krótki gwizd wydawany z eksponowanych miejsc, możliwy do pomylenia z głosem gila lub syczka, a także z naśladującą go sójką. Samica wydaje bardzo wysokie piski:  „siii” lub dwusylabowe: „si siii”. Poza tym od późnego lata do wczesnej wiosny przedstawiciele obu płci odzywają się tzw. głosem jesiennym. Jest to seria 5-10 głośnych, krótkich gwizdów o rosnącej wysokości (każdy kolejny ton jest wyższy od poprzedniego). Pisklęta wydają piski zbliżone do głosu samicy.

Aktywność głosowa dzienna, nasilająca się o zmierzchu oraz o świcie. W nocy sóweczka odzywa się rzadko. Głos godowy samca można usłyszeć w okresie lęgowym oraz jesienią (IX-X), zaś „głos jesienny” poza sezonem lęgowym.

Pokarm:

Głównym składnikiem diety sóweczki są drobne ptaki wróblowe (sikory, zięby, rudziki), w mniejszym stopniu drobne ssaki (myszy, norniki). Jest bardzo śmiała podczas polowania, potrafi zabijać większe od siebie ptaki, takie jak dzięcioły duże czy drozdy. Wyjątkowo chwyta jaszczurki, węże i skorupiaki.

Wypluwka:

Niewielkich rozmiarów o barwie ciemnoszarej. Wielkość zróżnicowana: 13-59×6-19 mm. W środku charakterystyczne połamane kości ofiar. Wypluwki porozrzucane są po terytorium w miejscach przesiadywania ptaków. Pod drzewem, w którym znajduje się dziupla, można znaleźć większe ilości wypluwek zmieszanych z piórami ptaków. Jest to efekt usuwania przez samicę wypluwek piskląt oraz resztek ofiar poza dziuplę.

Biotop:

Gatunek leśny, spotykany w borach świerkowych, sosnowo-świerkowych i mieszanych, zawsze ze znacznym udziałem świerka. Preferuje tereny o dużym zróżnicowaniu siedlisk, z obecnymi suchymi drzewami, strumieniami, młodnikami itp. oraz lasy o wyraźnej piętrowości.

Lęgi:

Gniazduje głównie w dziuplach dzięcioła dużego, dzięcioła białogrzbietego i dzięcioła trójpalczastego, o średnicy 4-6 cm, znajdujących się w żywych lub martwych drzewach. W drugiej połowie kwietnia samica składa 4-5 jaj w odstępach 1,5-dniowych. Wysiadywanie rozpoczyna od przedostatniego lub ostatniego jaja. Okres inkubacji jaj trwa 28 dni, w tym czasie samiec zapewnia partnerce pożywienie. Pisklęta klują się jednocześnie i większość wylatuje z gniazda tego samego dnia. Po wylocie pozostają pod opieką obojga rodziców przez 10 dni, a pod opieką samca przez okres 1 miesiąca.

Zagrożenia:

Do naturalnych zagrożeń sóweczki zaliczyć można obecność drapieżników: puszczyka zwyczajnego, puszczyka uralskiego i puchacza, a także krogulca i jastrzębia. Największym zagrożeniem jest gospodarka leśna, szczególnie usuwanie uschniętych, dziuplastych drzew, prace leśne wykonywane w okresie lęgowym w pobliżu dziupli oraz upraszczanie przestrzennej struktury drzewostanu. Wzmożony ruch turystyczny może także zagrażać temu gatunkowi.

Rozmieszczenie:

W Polsce sóweczka spotykana jest głównie w południowej, południowo-zachodniej i północno-wschodniej części kraju, a także na Pomorzu. W górach gniazduje do górnej granicy lasu.

Status ochronny:

Gatunek objęty ochroną gatunkową ścisłą. Strefa ochronna od gniazda: całoroczna – obszar w promieniu do 50 m. Gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze oraz w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej.