Puszczyk mszarny (Strix nebulosa)

Identyfikacja: 

Wielkości myszołowa (64-67 cm). Rozpiętość skrzydeł 134-158 cm, długość skrzydła 43-48 cm, waga 700-1900 g. Duża, szara sowa z rzucającą się w oczy okrągłą, koncentrycznie prążkowaną  szlarą, optycznie powiększającą rozmiar głowy. Po obu stronach żółtego dzioba białe, puchowe półksiężyce. Oczy żółte, stosunkowo niewielkie. W ubarwieniu upierzenia dominuje kolor szary, sprawiając w dobrym oświetleniu, że sowa wydaje się bardzo jasna. Skrzydła długie, masywne, zaokrąglone. Ogon także długi, u siedzącego ptaka dobrze widoczny.

Zachowanie:

Puszczyk mszarny może być aktywny w ciągu całej doby, zwłaszcza w okresie lęgowym oraz zimą. Gatunek mało płochliwy, pozwalający obserwować się z bliskiej odległości. Odpoczywa najczęściej na gałęziach, tuż przy pniu, często wybierając gęstsze drzewa szpilkowe. Samice aktywnie bronią gniazda i piskląt, mogąc być wówczas niebezpieczne także dla człowieka.

Głos:

Głos terytorialny i godowy to niskie w tonacji, dosyć szybkie pohukiwanie: „whou whou  whou whou” powtarzane seriami po 8–12 razy. Samica odzywa się cichszymi głosami: „nieh – nieh”  lub „week – week”. Podobnie jak inne gatunki sów, w chwilach zagrożenia kłapie dziobem z cichym stukaniem. Pisklęta odzywają się szybkim „ksiep ksiep ksiep ksiep” przypominającym cięcie piłką do metalu.

Pokarm:

Podstawowym pokarmem puszczyka mszarnego są drobne ssaki, głównie norniki. W latach niedoboru pokarmu ptaki podejmują dalsze wędrówki w jego poszukiwaniu, mogą wówczas, zwłaszcza zimą, pojawiać się poza lęgowiskami.

Wypluwka:

Wielkość 28-110×18-44 mm. Wypluwki składają się głównie z dość dobrze zachowanych kości ofiar. Znaleźć je można przede wszystkim w rejonie gniazda, a także w miejscach jego dziennego odpoczynku, np. pod drzewami iglastymi.

Biotop:

Puszczyk mszarny preferuje leśne siedliska wilgotne lub mokre, występując w borach wilgotnych, borach bagiennych, olsach, często w sąsiedztwie torfowisk. Może zasiedlać lasy o stosunkowo niskich klasach wieku.

Lęgi:

Gniazduje najczęściej w gniazdach ptaków szponiastych (myszołowa, jastrzębia), także w złomach pni grubych drzew, rzadko w konstrukcjach wzniesionych przez człowieka, np. ambonach. Zasiedla sztuczne platformy lęgowe.

W gnieździe samica może znieść od 1 do 7 jaj, najczęściej 3 – 4. Są one wysiadywane przez nią przez okres około 30 dni. W tym czasie samiec dostarcza jej pokarm, podobnie w pierwszych dniach życia piskląt. Po około 35 dniach podloty opuszczają miejsce wyklucia i rozchodzą się po okolicy gniazda, nadal będąc pod opieką rodziców. Trwa ona zwykle do 5. miesiąca ich życia, kiedy to podejmują wędrówkę w poszukiwaniu własnych rewirów, często na duże odległości.

Rozmieszczenie:

W Polsce do początku XXI wieku spotykano jedynie pojedyncze ptaki w Puszczy Białowieskiej i na Polesiu Lubelskim. W roku 2010 odnotowano pierwsze lęgi w Lasach Sobiborskich, a następnie także w Lasach Włodawskich. W roku 2012 gniazdowało już co najmniej 8 par.

Zagrożenia:

Obecnie w Polsce trudno sprecyzować zagrożenia dla puszczyka mszarnego, o jego liczebności i rozmieszczeniu może decydować dostępność miejsc lęgowych, czyli gniazd ptaków szponiastych. Pewnym zagrożeniem może być nielegalny odstrzał tych pięknych sów, a także kolizje z pojazdami.

Status ochronny:

Gatunek objęty ochroną gatunkową ścisłą. Strefa ochronna od gniazda: całoroczna – obszar w promieniu do 200 m, okresowa – obszar w promieniu do 500 m (termin: 01.01 – 31.07). Gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze oraz w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej.