Projekt „Czynna ochrona włochatki Aegolius funereus w woj. lubuskim”

Jesteśmy już na końcowym etapie projektu pn. „Czynna ochrona włochatki Aegolius funereus w woj. lubuskim”. W ramach projektu, który współfinansowany jest przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze zawieszonych zostało 80 szt. budek lęgowych dla tego gatunku. Skupiliśmy się na dwóch dużych obszarach Natura 2000 w granicach woj. lubuskiego. Są to: Puszcza Notecka i Buczyny Łagowsko-Sulęcińskie (cześć zachodnia). Dlaczego te tereny?

Włochatka jest gatunkiem zajmującym rozległe lasy zarówno nizinne, jak i górskie. Wybiera dojrzałe drzewostany sosnowe, świerkowe z domieszką jodły i buka. Istotnym elementem w tym środowisku jest obecność dzięcioła czarnego, którego dziuple mogą być zasiedlone przez włochatkę. Dzięcioł czarny jest bardzo dużym ptakiem, więc, aby mógł wykuć dziuplę, to drzewo musi być odpowiedniej grubości.

W przypadku drzewostanu sosnowego, drzewa we właściwych warunkach glebowych osiągają odpowiednią grubość w wieku ok. 80 lat. Jednak wiek to nie wszystko. Sporo terenów leśnych zlokalizowanych jest na bardzo słabych glebach, co powoduje, że roczny przyrost drzewa jest znikomy. Taką sytuację mamy właśnie w Puszczy Noteckiej, gdzie drzewostany 80-100-letnie wyglądają jakby miały zaledwie 50-60 lat.

W przypadku Buczyny Łagowsko-Sulęcińskie jej zachodnia część jest typowo sosnowym obszarem. Jest to teren poligonu wojskowego, na którym od lat prowadzimy badania sów. Tutaj przyrost drzewa jest raczej na odpowiednim poziomie, jednak sam las na znacznym obszarze jest dość młody. To eliminuje obecność odpowiednich dziupli dzięcioła czarnego, co przekłada się na liczebność włochatki. Pomimo wielu lat kontroli tego terenu, stwierdziliśmy tylko pojedyncze osobniki tego gatunku.

Jak zdążyłeś/aś się zorientować z powyższego tekstu, główne zagrożenia dla tego gatunku to brak odpowiednich siedlisk. Oprócz przyczyn naturalnych, zagrożeniem są przyczyny antropogeniczne. Niestety w ostatnich latach wycinka starodrzewu jest na niepokojącym poziomie.
Podsumowując: wybór obszaru, na którym decydujemy się na montaż budek, nie może polegać wyłącznie na analizie dostępnych map leśnych. Czynna ochrona włochatki powinna być przeprowadzona na terenie, który jest nam znany. Analizie powinno się uwzględnić:

• dotychczasowe obserwacje ptaków (włochatki i dzięcioła czarnego),
• wiek drzewostanu,
• obecność dziupli dzięcioła czarnego.

WYBÓR MIEJSCA NA BUDKĘ:
Skoro już wiemy, jaki obszar wybrać pod ochronę włochatki, to teraz czas na wybór miejsca do zamontowania budki. Czasami wydaje się, że wystarczy przybić budkę do pierwszego lepszego drzewa. Nic bardziej mylnego. Budki można wieszać zarówno w
zwartym drzewostanie, jak i w biogrupach.

Definicja „biogrupy” – pozostawione na zrębach fragmenty starodrzewu, których zadaniem jest inicjowanie, a następnie przyspieszenie restytucji leśnej fauny i flory w fazie uprawy i młodnika.

Możesz czasami zauważyć takie kępy drzew podczas leśnych wędrówek. Czasami można też natknąć się na pojedyncze drzewo na zrębie z namalowanym symbolem „E”(drzewo ekologiczne). Oznacza to, że drzewo posiada np. dziuplę. Z ochroniarskiego punktu widzenia zachowanie takiego drzewa ma tylko doraźne znaczenie. Często takie pojedyncze drzewo zostaje zniszczone przez wiatr, co nie jest niczym zaskakującym. Skoro przez np. 80 lat żyło obok setek innych drzew powiązanych ze sobą chociażby systemem korzeniowym, to pozostawione nagle samemu sobie nie ma jak się bronić przed gwałtownymi wiatrami. Wieszanie budki w takim miejscu mija się z celem.

Nie ma sensu także wieszanie budki w rozległym starodrzewu. Dlaczego?  Jest, bowiem bardzo duże prawdopodobieństwo, że są tam naturalne dziuple. Warto skupić się na młodszym drzewostanie tj. 50-70-letnim. Uwzględniając przy tym także przyrost drzewa w zależności od rodzaju gleby. Krótko mówiąc, dobrze jest wybrać drzewostan, w którym dzięcioł czarny nie ma szansy na wykucie dziupli ze względu na małą grubość drzew. W przypadku biogrup o pokaźnych rozmiarach drzew, dobrze jest przeglądnąć każde z nich w poszukiwaniu dziupli po dzięciole czarnym. Jeśli są takowe, to można zrezygnować z takiej lokalizacji. Z doświadczenia wiemy, że włochatka i tak najczęściej zajmie dziuple, pomijając budkę.

Aby nie było za łatwo, to zdarza się, że to co widzimy z dołu i wygląda jak dziupla, w rzeczywistości nią nie jest. Może to być zwykła, nazwijmy to dziura – wynik zaniechania dalszej pracy dzięcioła czarnego.
Przyjęliśmy, że jeśli w danej biogrupie jest tylko jedna potencjalna dziupla, to montujemy budkę. Jeśli jest ich kilka – nie montujemy, ponieważ jest bardzo duże prawdopodobieństwo występowania w pełni funkcjonalnych dziupli.

JAK ZAMONTOWAĆ BUDKĘ?
Budki montowane powinny być na co najmniej 6 m. My to robiliśmy na 7-8 m. Istotna jest także wystawa otworu wlotowego budki i nie chodzi tutaj o kierunek świata. Do montażu budki należy wybrać drzewo w bliskiej obecności młodników, podszytu, świerka a otwór budki skierować na te elementy. Dlaczego to jest ważne? Młode włochatki opuszczają dziuplę/budkę wylatując z niej. Dla przykładu innej strategii opuszczania gniazda, młode puszczyki (jeszcze w puchu) wychodzą z dziupli i wspinają się po pniu w korony drzew. Młode włochatki swój pierwszy, niezgrabny jeszcze lot dobrze powinny mieć w kierunku gęstwiny, w której mogą się od razu schować. W przypadku, kiedy taki lot będzie w kierunku rozległego, dużego lasu, bez żadnego schronienia, to mogą stać się łupem drapieżników.

JAKA BUDKA DLA WŁOCHATKI?
Co do samej budki, to włochatka zajmuje budki typu D, tj. z otworem o średnicy 85 mm. Do budki dodatkowo zamontowaliśmy zabezpieczenia w postaci blachy, aby utrudnić kunie dostęp do wnętrza budki. Na dno budki, jako wyściółkę warto wysypać osuszone zrębki drewna liściastego.

KONTROLA I CZYSZCZENIE BUDKI:
Kontrole i czyszczenie należy przeprowadzać każdego roku. Takie budki są zajmowane także przez inne ptaki, np. pleszki, sikory a także owady: szerszenie, trzmiele. Takie gniazda owadów należy każdego roku usuwać, aby dać szanse w kolejnym roku na zajęcie budki przez włochatkę.

Koordynacja projektu: Sławek Rubacha i Robert Komorowski.

Tekst i zdjęcia: Sławek Rubacha

Podziel się! Share!00