Trucie gryzoni – poważny czynnik śmiertelności sów i innych zwierząt

Trucie gryzoni stanowi poważny czynnik śmiertelności wielu ptaków, w szczególności szponiastych i sów. To główny czynnik odpowiedzialny za katastrofalny spadek liczebności sępów na całym świecie oraz kani rudej w Niemczech i Hiszpanii. Do trucia zwierząt dochodzi we wszystkich częściach globu, przy czym największa skala tego zjawiska występuje w południo-zachodniej Europie. Ostatnio również w Polsce notuje się coraz więcej takich przypadków, ale zasięg i skala problemu pozostaje nieznana.

Ludzie trują ptaki celowo lub nieumyślnie. Główną przesłanką stojącą za celowym truciem jest postrzeganie niektórych gatunków ptaków jako konkurentów o zasoby, zwykle pod postacią drobnej zwierzyny łownej. Nieumyślne trucie wiąże się natomiast z niewłaściwym stosowaniem trucizn na gryzonie.

Obecnie stosowane rodentycydy, trucizny na gryzonie, uszkadzają ich układ krwionośny i zaburzają krzepnięcie krwi. To tzw. rodentycydy drugiej generacji. Po śmierci nie następuje ich rozkład a kumulują się one w ich ciałach, przez co stanowią zagrożenie dla innych zwierząt, które je zjadają. Spożycie tych środków może być przyczyną ciężkich i groźnych dla zdrowia i życia zatruć u ludzi, o czym traktują publikowane stadia przypadków.

Efekt działania rodentycydów na gryzonie jest mocno rozciągnięty w czasie. Wynika to z faktu, że szczury i myszy są bardzo nieufne w stosunku do nowego pokarmu. Wszystko przez to, że gdyby doszła do tego gwałtowna śmierć pobratymca po posiłku, inne osobniki omijałby zatrute jedzenie szerokim łukiem. Rodentycydy antykoagulacyjne sprawiają, że gryzoń umiera dopiero po kilka dniach od spożycia zatrutego pokarmu, przez co inne zwierzęta nie mogą powiązać obu tych zdarzeń.

Otrute w ten sposób gryzonie zjadane są nierzadko przez padlinożerców, np. lisy, borsuki, wiewiórki, kuny, myszołowy, kanie, bieliki, sroki, wrony siwe, kruki, a także wiele bezkręgowców. Może wówczas dojść do wtórnego otrucia tych organizmów. Co więcej, osłabiony gryzoń, zanim umrze, może stać się ofiarą sowy, np. puszczyka, uszatki lub płomykówki, które żyją blisko ludzkich gospodarstw. Nie zawsze wystarczy jedna ofiara, ale zjedzenie kilku takich myszy prowadzi do nieuchronnej śmierci. Środki te stanowią przyczynę śmierci 19% puszczyków i 33% płomykówek spośród wszystkich przypadków śmiertelności tych ptaków na terenie Wielkiej Brytanii.
Rozwiązaniem jest wycofanie tak działających rodentycydów. Zanim to się stanie, można ewentualnie stosować rodentycydy pierwszej generacji, na które ptaki są odporne. W domach prywatnych najbezpieczniejsza, choć mało humanitarna, będzie klasyczna pułapka sprężynowa. W myśl zasady „wilk syty i owca cała” polecamy pułapki żywołowne. Schwytane zwierzę najlepiej wynieść lub wywieźć daleko od miejsca zamieszkania. Dzięki temu żadna sowa nie straci życia, a może zyskać posiłek!

Tekst: Adam Zbyryt

Grafika: MERGUS Dawid Kilon
Współpraca i konsultacje merytoryczne: Ewelina Kurach
Korzystamy z dofinansowania Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku.

POLECANA BIBLIOGRAFIA:

• Adamowicz P, Kała M. Simple HPLC method for the identification of the most popular rodenticides used in Poland. Problems of Forensic Sciences. 2005; 64: 373–381.
• Barski D., Spodniewska A.: Toksykologia weterynaryjna wybrane zagadnienia. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Olsztyn 2014. Tutaj
  
• Milczak A., Ławrynienko W., Abramowicz B. 2009. Zatrucie rodentycydami. Cz. I. Magazyn Wet., 18: 93-96.
• Milczak A., Ławrynienko W., Abramowicz B. 2009. Zatrucie rodentycydami. Cz. II. Rozpoznanie i leczenie. Magazyn Wet., 18: 308-310.
• Laszkowska – Lewko A., Rybka J., Zawadzki M., Jurek T., Wróbel T.: Zaburzenia krzepnięcia spowodowane przewlekłym zatruciem rodentycydami antykoagulacyjnymi – opis przypadku i przegląd piśmiennictwa. Hematologia. 2017, 8, 289–292. Tutaj
• Long, S. M., Wienburg, C. L., Best, J., Shore, R. F. (2008). Second generation anticoagulant rodenticides in tawny owls (Strix aluco) from Great Britain. Science of The Total Environment, 392(1), 93–98. Tutaj
• Niemczycka E.A., Rytelewski. Charakterystyka wybranych zatruć rodentycydami u zwierząt. Życie weterynaryjne. 2022, 97 (12), 785-790. Tutaj
• Seńczuk W. Toksykologia współczesna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2006. Tutaj
  
• Zahorodny P., Wiechetek M. 1997. Zatrucia rodentycydami antykoagulacyjnymi u psów. Życie weterynaryjne, 4: 130-135.
• Zakrzewski S.F. Podstawy toksykologii środowiskowej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997. Tutaj
  
• Zawadzki M, Magdalan J., Niedźwiedź A.: Zatrucia rodentycydami antykoagulacyjnymi. Arch. Med. Sąd. Krym. 2007, 57, 427-429.

Podziel się! Share!00