Fotografia przyrodnicza. Etyka obserwowania ptaków.

Fotografia przyrodnicza – róbmy zdjęcia nie szkodząc!

Wraz z rozwojem fotografii cyfrowej, zamożności społeczeństwa i wzrostem dostępności do coraz lepszego sprzętu fotograficznego, zauważalny jest dynamiczny rozwój amatorskiego ruchu fotografii przyrodniczej. Pasji tej sprzyja także nieograniczony przepływ informacji oraz rozwój infrastruktury ułatwiającej dostęp do atrakcyjnych miejsc przyrodniczych. Fotografia przyrodnicza jest bardzo ciekawym i rozwojowym hobby, ale zawsze musimy pamiętać, że dużą częścią tego rodzaju zajęcia jest fotografowanie zwierząt – żywych zwierząt! I w tym momencie zaczynają bezwzględnie działać pewne prawa (z prawem ochrony przyrody na czele!) i zasady. Zasady i normy co do których nie może być zwolnień i odstępstw.

W ostatnich czasach w wąskim światku obserwatorów i miłośników ptaków, przyrodników, fotografów byliśmy świadkami wielu naruszeń łamania przepisów Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody i Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Często dotyczyło to bardzo poważnych wykroczeń. Pozostaje zadać pytanie, w imię czego…? Bowiem często nie w imię korzyści odnoszonych przez „obiekty” fotografii. No właśnie, czy obiekty…? Czy to kos czy zając – są to żywe organizmy, zajęte swoimi codziennymi obowiązkami, a w przypadku wielu zwierząt te obowiązki – to ich być albo nie być. Tekstów o etyce i zasadach fotografowania dzikiej przyrody, a szczególnie zwierząt jest wiele. Celem takich działań nie jest napiętnowanie osób wykraczających poza standardy fotografii przyrodniczej (kto jest bez winy niech pierwszy rzuci kamień), ale edukowanie i przypominanie, jak ważne są pewne nasze zachowania dla bezpieczeństwa i ochrony wielu gatunków zwierząt. Takich informacji nigdy zatem za wiele.

Poniżej przypominamy o podstawowych zasadach, dzięki którym zwierzęta przez nas fotografowane nie odczują dyskomfortu, a i my będziemy się cieszyć z wykonanych zdjęć.

• Pamiętajmy: podstawowym dobrem fotografii przyrodniczej jest przekaz służący wzbogaceniu informacji i edukacji przyrodniczej.
• Przygotowanie to podstawa.
  Poznaj zwyczaje gatunków, które chcesz obserwować i fotografować. Wiedza biologiczna to klucz do dobrego (i etycznego) zdjęcia. Zaplanuj sesję z uwzględnieniem minimalnego wpływu na środowisko – zarówno czasowo, jak i logistycznie.
• Przestrzegaj prawa i lokalnych regulacji.
  Fotografuj tylko tam, gdzie jest to dozwolone. Nie wchodź na tereny chronione bez zezwolenia. Poznaj i przestrzegaj lokalne i krajowe przepisy dotyczące ochrony przyrody. Respektuj wymagania dotyczące uzyskiwania właściwych zezwoleń na fotografowanie na obszarach chronionych lub robienie zdjęć chronionych gatunków zwierząt.
• Dobro zwierzęcia na pierwszym miejscu.
  Nigdy nie narażaj zwierząt na stres, lęk czy zagrożenie tylko po to, by zrobić kolejne (lepsze) ujęcie. Na pierwszym miejscu stawiamy: bezpieczeństwo zwierząt i niezakłócanie ich życia, zwłaszcza w okresie rozrodczym. Nie podchodź zbyt blisko do gniazd ani piskląt! Nawet chwilowe opuszczenie gniazda przez dorosłego ptaka może doprowadzić do wychłodzenia jaj i/lub piskląt lub ataku drapieżnika. Pamiętaj, że zostawisz ślad zapachowy drapieżnikom.
• Nie ingeruj w naturalne środowisko, pozostaw je takim, jakim je zastałeś.
  Nie usuwaj gałęzi, nie przycinaj krzewów ani nie zmieniaj otoczenia w celu poprawy kadru. Nie pozostawiaj żadnych śladów swojej obecności – śmieci, jedzenia. One, oprócz samego zaśmiecania środowiska, są pułapką i niebezpieczeństwem dla zwierząt. Przyciągają też drapieżniki, chcące posilić się resztkami.
• Nie używaj dronów w miejscach lęgowych i tam, gdzie mogą stresować zwierzęta oraz na terenach objętych ochroną.
  Pamiętaj o przepisach ustawy o ochronie przyrody, Rozporządzeniu w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt oraz o konieczności uzyskania stosownych zezwoleń na odstępstwa od zakazów np. od Dyrektora Parku Narodowego, właściwej terytorialnie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.
• Nigdy nie nęć ptaków lub ssaków!
  Nie wolno stosować odtwarzania lub naśladowania głosów ptaków do ich zwabiania w celu wykonania zdjęcia. Pamiętajmy, że stosowanie nagrań (stymulacja głosowa!) dozwolone jest jedynie w czasie wykonywania badań naukowych (na podstawie właściwego zezwolenia) oraz/lub badań monitoringowych, które służą ochronie ptaków. Wabienie takie dezorientuje ptaki, zwiększa u nich wydatkowanie energii i może się bezpośrednio przyczynić do zmniejszenia ich szans na sukces lęgowy. Niedopuszczalne jest również stosowanie żywych przynęt (np. gryzoni, gołębi) do zwabiania dzikich zwierząt!
• Edukuj innych przez przykład.
  Jeśli widzisz niewłaściwe zachowania – reaguj spokojnie, ale stanowczo. Wspieraj etyczne postawy wśród innych fotografów. Twoje zdjęcia mogą być narzędziem edukacji – pokazuj piękno przyrody, ale i przypominaj o konieczności jej ochrony. Wiedz, że możesz interweniować wzywając patrol policji i podając podstawę prawną.
• Fotografuj z empatią i pokorą.
  Traktuj dziką przyrodę jak gościa, nie jak zasób do eksploatacji. Każde zdjęcie to przywilej – nie prawo.
• Pamiętaj też o dobrych praktykach w kwestii publikowania i opisywania swoich zdjęć.
  Nie podawaj dokładnej lokalizacji rzadkich lub wrażliwych gatunków, aby nie prowokować kolejnych wizyt terenowych. Dzięki temu, zważając na nieetyczne zachowania obserwatorów, masz realny wpływ na los zwierząt.
  Nasze Stowarzyszenie wspiera decyzje obserwatorów o utajnieniu obserwacji rzadkich gatunków sów. W bazie obserwacji – Atlasie Sów Polski – automatycznie utajnione są obserwacje gatunków objętych ochroną strefową. Ponadto utajniamy obserwacje rzadkich gatunków, sów krajobrazu rolniczego, gdy opis wprowadzony przez obserwatora pozwala na łatwą identyfikację miejsca. Dzięki temu chronimy miejsca lęgowe i stanowiska stałego lub okresowego przebywania osobników nielęgowych.

Tekst: Paweł Czechowski
Konsultacje merytoryczne: Ewelina Kurach i Agnieszka Ossowska

Grafika: ChatGPT i Ewelina Kurach

Post powstał w ramach projektu pn. „Sowy Pomorza. Edukacja dla bioróżnorodności” edycja 2024 finansowanego z dotacji Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku oraz środków własnych Stowarzyszenia.

Podziel się! Share!00